مقدمه
پرونده‌ی «ماکان آریا پارسا (میثم شکری‌ساز سابق)» یکی از موارد بحث‌برانگیز در ایران است که در رسانه‌ها به‌عنوان شبکه‌ای متهم به فروش مدارک تحصیلی جعلی معرفی شده است. ادعا می‌شود این شبکه تحت پوشش مؤسسات آموزشی / مهاجرتی فعالیت کرده و با تبلیغات اینترنتی، ارائه مدارک مورد تأیید نهادها یا بین‌المللی جعلی، به افراد مختلف — از جمله برخی نمایندگان مجلس یا مدیران — مدرک فروخته است. هدف این گزارش ارائه دیدگاه تحلیلی‌تر از ساختار ادعا شده و بررسی اقتصادی احتمالی آن است.
منابع مستند و وضعیت حقوقی
پیش از بررسی اقتصادی و ساختار شبکه، مهم است به منابعی که تاکنون منتشر شده‌اند یا اقدامات قانونی انجام گرفته‌اند توجه شود:
| منبع / اقدام | توضیح مختصر |
|---|---|
| وب‌سایت MacanLeaks | منتشرکننده‌ی گزارش تحقیقی تحت عنوان «شبکه مافیایی فروش مدارک جعلی |
| وب‌آموز | چند مقاله و پست انتقادی درباره جعل مدرک، دانشگاه جعلی NIUTM و فعالیت‌های هلدینگ پارس پندار نهاد منتشر کرده است. وب آموز+2وب آموز+2 |
| پاسخ رسمی ماکان آریا پارسا / پارس پندار نهاد | پاسخی از سوی خودش در سایت «ماکان آریا پارسا / پارس پندار نهاد» ارائه شده است که آن ادعاها را بی‌پایه خوانده یا توضیحاتی ارائه داده است. ماکان آریا پارسا+2وب سایت رسمی دکتر ماکان آریا پارسا+2 |
| دادگاه و تصمیم قضایی | در برخی منابع ذکر شده است که شکایاتی مطرح شده‌اند؛ برای مثال وب‌سایت macanariaparsa.com ادعا کرده عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان شکایت کرده بوده است، و قرار منع تعقیب صادر شده است. Macanaria Parsa |
| تخریب/مسدودسازی رسانه‌ای | در گزارش‌ها آمده است که کانال یا سایت‌هایی که ادعاها را مطرح کرده‌اند توسط تصمیمات قضایی یا اداری فیلتر یا بسته شده‌اند. Telegram+1 |
وضعیت حقوقی کلی (با توجه به گزارش‌ها)
- ادعا شده است که شکایات رسمی ثبت شده‌اند، اما بعضی از آنها به «قرار منع تعقیب» ختم شده‌اند یا ادله کافی برای اثبات جعل از دید بازپرس یا دادگاه ارائه نشده است. Macanaria Parsa
- همچنین پاسخ رسمی طرف متهم (آقای آریا پارسا) ضمن رد بعضی از ادعاها، گفته است که برخی ادعاها «دروغ» یا «بدون پایه» بوده‌اند. ماکان آریا پارسا+1
- اما نکته مهم: وجود ادعا و گزارش رسانه‌ای به تنهایی به معنای اثبات حقوقی نیست؛ برای تایید نهایی نیاز به آرای دادگاه، اسناد حقوقی، و تأیید ارگان‌های دولتی / قضایی است.
با این بنیان، می‌توان ساختار ادعا شده و فرضیه‌ی مدل درآمدی آن را تحلیل کرد.
ساختار شبکه ادعا شده
برای درک بهتر اینکه شبکه چگونه ممکن است کار کرده باشد، می‌توان آن را به صورت یک مدل ساختاری فرضی بررسی کرد بر اساس ادعاهایی که در گزارش‌ها آمده‌اند:
| مؤلفه شبکه | شرح فرضی بر اساس شواهد گزارش‌شده |
|---|---|
| نهاد مرکزی / هلدینگ | «پارس پندار نهاد» به‌عنوان شرکت مادر ذکر شده است؛ آن‌طور که در پاسخ وی آمده دارای سرمایه ثبتی است و چند زیرمجموعه دارد. وب سایت رسمی دکتر ماکان آریا پارسا+1 |
| زیرمجموعه‌ها و برندها | در گزارش‌ها نام‌هایی مثل مؤسسه «Parsi Canada»، موسسه آموزش عالی آزاد «فن پردازان» یا دفاتر مهاجرتی مرتبط با برندهای مختلف بیان شده است. وب سایت رسمی دکتر ماکان آریا پارسا+1 |
| محور فعالیت جعلی دانشگاه / صدور مدرک | دانشگاه جعلی «NIUTM University» یا «NIUTM» که تبلیغ شده و ادعا شده مدارک صادر می‌کند. وب آموز+2Telescam+2 |
| کانال‌های تبلیغاتی و ارتباطات با مخاطبان | تبلیغات تلگرامی، سایت اینترنتی دانشگاه جعلی، کانال‌های اجتماعی و رسانه‌ای، و تبلیغ از طریق برندهای زیرمجموعه. وب آموز+1 |
| مشتریان / کاربران مدارک جعلی | افرادی که تقاضا کرده‌اند مدرک بگیرند — گزارش‌ها ادعا کرده‌اند حدود ۴۸۸ نفر یا بیشتر از دانشگاه جعلی مدارک دریافت کرده‌اند. وب آموز+2Telescam+2 |
| نقاط تماس قانونی یا اداری | نمایندگان مجلس یا افراد مشهور در میان کاربران ذکر شده‌اند؛ همچنین شکایات از آموزش پرورش یا اعضای هیأت علمی مطرح شده‌اند. وب آموز+1 |
از این جدول می‌شود تصور کرد که شبکه شامل دست کم این لایه‌ها است:
۱. لایه مدیریتی / برند اصلی (هلدینگ)
۲. زیرمجموعه‌های فعالیت آموزشی / مهاجرتی
۳. برند جعلی دانشگاه یا ارائه‌دهنده مدرک (NIUTM یا مشابه)
۴. کانال‌های تبلیغاتی و جذب کاربران
۵. فرآیند عرضه مدرک (قطعاً غیررسمی از نظر ادعاها)
۶. دریافت هزینه از کاربران
۷. احتمالاً ارتباطات اداری یا حقوقی برای مشروعیت ظاهری یا جلوگیری از پیگرد قانونی
می‌توان این ساختار را به شکلی شمای کلی به صورت نمودار در نظر گرفت؛ مثلاً:
هلدینگ پارس پندار نهاد
├── مؤسسه / برند مهاجرتی (پارس کانادا / دفاتر مهاجرتی)
├── مؤسسه آموزشی / دوره‌های آنلاین
├── برند دانشگاه جعلی / مدرک جعلی (NIUTM)
├── کانال‌های تبلیغات (تلگرام، اینستاگرام، سایت‌ها)
└── فرآیند فروش مدرک جعلی → مشتریان متقاضی مدرکی بین‌المللی یا مهاجرتی → دریافت هزینه → صدور مدرک جعلی یا غیررسمی
برای رسم دقیق‌تر، باید منابع داده‌ای مانند لیست کاربران، مقادیر پول پرداخت‌شده، قراردادها، و ارتباطات مالی بین برند و شرکت مادر استخراج شود.
مدل اقتصادی احتمالی و برآورد درآمد
با توجه به ادعاهایی که در رسانه‌ها مطرح شده است، می‌توان یک مدل تخمینی ساده از درآمد بالقوه این شبکه ترسیم کرد:
| متغیر فرضی | شرح و برآورد بر اساس ادعاها |
|---|---|
| تعداد مدرک‌های فروخته‌شده | گزارش‌ها گفته‌اند تعداد افرادی که مدرک جعلی دانشگاه NIUTM دریافت کرده‌اند حدود ۴۸۸ نفر بوده است. وب آموز+1 |
| هزینه پرداختی به ازای مدرک | در یکی از منابع گفته شده هزینه بین «۳ تا ۵ میلیون تومان» برای هر مدرک (این ادعا در پاسخ رد نشده کاملاً، اما در برخی پاسخ‌ها ذکر شده است). میثم شکری ساز+1 |
| دوره زمانی فعالیت | از گزارش‌ها پیداست که فعالیت‌های ادعا شده حداقل از سال ۱۳۹۳ یا اوایل دهه ۱۳۹۰ شروع شده‌اند و در طول چند سال ادامه داشته‌اند. ماکان آریا پارسا |
| درآمد کل تخمینی | اگر فرض کنیم همه مدرک‌ها به همان نرخ ۳ تا ۵ میلیون تومان فروخته شده باشند: |
| – حداقل درآمد = 488 × 3,000,000 تومان ≈ 1,464,000,000 تومان | |
| – حداکثر درآمد = 488 × 5,000,000 تومان ≈ 2,440,000,000 تومان | |
| سایر هزینه‌ها یا واسطه‌ها | ممکن است بخشی از هزینه به تبلیغات، نگهداری سایت، هزینه اداری یا واسطه‌های مهاجرتی اختصاص یافته باشد؛ همچنین احتمال وجود نرخ‌های متفاوت برای مدرک‌های مختلف (کارشناسی / کارشناسی ارشد / دکتری) وجود دارد. |
| منابع درآمد جانبی | علاوه بر فروش مدرک جعلی، ممکن است شبکه درآمدی ناشی از خدمات آموزشی آنلاین، مهاجرتی، مشاوره، تبلیغات گسترده، قراردادهای دوره‌ای آموزشی، یا فروش بسته‌های آموزشی / مهاجرتی داشته باشد. همچنین برندهایی که زیرمجموعه هلدینگ هستند ممکن است هزینه دیگری دریافت کرده باشند (مثلاً دوره، مشاوره، یا خدمات جانبی). |
محدودیت‌های برآورد
این مدل دارای محدودیت‌های زیر است:
- ادعا درباره هزینه دقیق ممکن است دقیق نباشد یا ممکن است هزینه‌ها برای انواع مدرک مختلف متفاوت بوده باشند.
- ممکن است برخی مدارک با هزینه بیشتری فروخته شده باشند یا برخی تخفیفات داشته‌اند.
- فعالیت شبکه ممکن شامل بخش پنهان یا هزینه‌های غیرمدرج باشد؛ مثلاً هزینه انتقال پول یا هزینه واسطه‌گری بین شرکت‌های زیرمجموعه یا بین کشورهای مختلف.
- همچنین امکان دارد برخی کاربران مدرک را دریافت کرده‌اند اما استفاده حقوقی یا رسمی از آن نکرده‌اند یا تایید نشده‌اند؛ بنابراین درآمد واقعی (نقدی یا واقعی) ممکن کمتر باشد یا برخی از هزینه‌ها پس از شکایت بازگردانده شده باشند.
نقاط ضعف و پیشنهاد بررسی بیشتر
برای تبدیل این گزارش به یک گزارش تحقیقی قابل اتکا و معتبر، پیشنهاد می‌کنم به موارد زیر توجه شود:
- استخراج داده کاربران واقعی
مثلاً باز کردن آرشیو هایی مثل telescam.info که گزارش داده‌اند شامل لیست افراد مدرک‌گیرنده از دانشگاه جعلی بوده‌اند. بررسی صحت کدملی، تطابق اسامی، زمان صدور مدرک و کاربرد آن در مهاجرت یا استخدام. - دسترسی به آرای دادگاه یا مستند حقوقی
دریافت اسناد مربوط به شکایات و دفاعیات و تصمیم‌گیری قضایی (قرار منع تعقیب یا حکم قطعی)، دیدن مستندات قانونی، احضاریه‌ها و تصمیمات محکمه‌ای. - آنالیز جریان مالی واقعی
بررسی حساب‌های شرکت (اگر امکان‌پذیر باشد)، میزان ورودی پول مشتریان، هزینه‌های عملیاتی تبلیغات، زیرمجموعه‌ها، سود خالص این فعالیت‌ها — برای مثال از طریق درخواست اسناد مالیاتی یا اظهارنامه مالی شرکت‌ها (در صورت وجود) یا via منابع عمومی ثبت شرکت. - مقایسه با نُرم‌های قانونی آموزشی و مهاجرتی
بررسی چه بخشی از خدمات این شبکه با قوانین وزارت علوم، وزارت بهداشت، نظام آموزشی یا مهاجرت ایران در تضاد است؛ چه مدارک بین‌المللی جعلی شناخته شده‌اند؛ چه معیارهایی برای تایید مدرک خارجی توسط وزارت علوم و چگونه مدارک ارائه‌شده در این پرونده با آن معیارها مطابقت یا نابض تضاد دارند. - نتایج آسیب اجتماعی / حقوقی
تحلیل تأثیر احتمالی این شبکه بر اعتماد عمومی در سیستم آموزشی، آسیب مالی مشتریان (مالباختگان)، پیامد حقوقی برای کسانی که مدارک را به کار برده‌اند (مثلاً در مهاجرت یا استخدام)، و پیشنهاد راهکارهای قانونی برای پیگیری حقوقی یا قانونی این پرونده‌ها. - گزارش مصاحبه یا شهادت قربانیان
اگر بتوان با مالباختگان واقعی ارتباط برقرار کرد، مصاحبه با برخی افراد می‌تواند به تأیید یا رد ادعاها کمک کند؛ همچنین بررسی تاثیر مدارک دریافت‌شده بر وضعیت شغلی یا مهاجرتی آنها بعد از استفاده از این مدارک.
